Kerk-zijn in een pandemie: “We hebben meer bezoekers online dan voorheen in de kerk”

Voor Gaandeweg ging Saskia Dankers langs bij de predikanten van Protestants Zwolle. Hoe hebben zij de afgelopen coronaperiode beleeft? En hoe zien ze de toekomst ná de pandemie? Deze week in  deel 2 van de serie Kerk-zijn in een pandemie. “We denken na over andere vormen van gemeente-zijn.”

Initiatieven
Er werden veel kaarten geschreven en telefoontjes gepleegd, zowel door kerkenraadsleden, pastorale groepen en gemeenteleden onderling. Communicatie gaat veelal via kerkbladen, nieuws- en zondagsbrieven – in sommige gemeentes nieuw opgezet – en bij wie geen computer had werden papieren nieuwsbrieven bezorgd. Er werden speciale blogs en meditaties geschreven door zowel predikanten als gemeenteleden.

In veel gemeentes gingen vergaderingen, kindernevendiensten, tienerdiensten, maar ook catechisaties, cursussen en gespreksgroepen digitaal. Ds. Hélène Evers (Sionskerk): “Van de 30+-kring vonden ouders met kleine kinderen het reuze handig, omdat beide ouders zo mee konden doen en tegelijk geen oppas hoefden te regelen. Uniek was afgelopen seizoen dat ook enkele familieleden van catechisanten, die ver weg wonen, mee hebben gedaan aan de belijdeniscatechisatie. Een ervan woonde zelfs in het buitenland. Met deze hybride vorm van aanbieden, dus zowel fysiek als online gaan we in het nieuwe seizoen verder.”

‘Zelfs familie uit het buitenland deed mee aan de online belijdeniscatechisatie. Met deze hybride vorm gaan we zeker verder’ – ds. Hélène Evers

“Online contact hebben was aan de ene kant fijn, omdat we zo toch met elkaar over het geloof en ons leven konden spreken. Aan de andere kant misten we het echte contact en was deze manier vaak ook vermoeiend.” Er werden bloemen, boekjes en andere attenties uitgedeeld, zowel aan gemeenteleden als daarbuiten. Ook werden er paasbroden uitgedeeld aan de ouderen uit de gemeente (Oosterkerk) of iedereen die ingeschreven staat (alle 700 adressen van de Stinskerk). Dergelijke acties leverden veel positieve reacties op.

De eigentijdse Passion kon niet in de Oosterkerk worden opgevoerd. De dirigent en pianist hebben de muziek vooraf ingespeeld en gezongen, en alle koorleden hebben de eigen partij thuis ingezongen en opgenomen. Hiervan is een compilatie gemaakt, die op Goede Vrijdag online is uitgezonden. De Open Kring had een Paaschallenge georganiseerd. Via QR-codes, hangend op ramen van gemeenteleden, werd men al wandelend in Stadshagen door het lijdens- en Paasverhaal geleid. Helaas zat het weer niet mee. In de Stinskerk was er op Stille Zaterdag een gezellige activiteit voor de Stinskids en kinderen die toevallig langs kwamen mochten ook meedoen. Zowel in Westenholte als in ’s-Heerenbroek werden een heleboel chocolaatjes gevonden (zie foto). Na afloop was er voor alle kinderen een tasje met een Paaswerkje, een boekje, nog meer lekkers en voor elk gezin een kwartetspel.

De Hoofdhof deed met Kerst mee aan het ‘engelenproject’, waarbij mensen opgegeven konden worden die een hart onder de riem konden gebruiken. Die ontvingen anoniem een klein presentje van ‘een engel van De Hoofdhof’. Ook kon men zich elke vrijdag aansluiten bij een wandeling. En elke woensdagmiddag is het gebouw open onder het motto ‘Open kerk’. Men kan dan luisteren naar muziek, kunst bekijken of een kaarsje aansteken. Wanneer het weer kan, zal er ook koffie worden geschonken en is er ruimte voor onderlinge ontmoeting.

Bij de Jeruzalemkerk zijn er verschillende keren uitzendingen geweest van een soort ‘muzikale fruitmand’. Gemeenteleden konden voor elkaar liederen aanvragen die dan uitgezonden werden. Een mooie manier om de ander te laten weten dat je aan hem of haar denkt. En in De Hoofdhof werd een uitzending georganiseerd onder de noemer ‘Groeten van’. Men kon vooraf een filmpje insturen met groeten en muziek voor dierbaren. Er wordt aan gedacht dit nog eens te herhalen. Voor de jongeren van de Jeruzalemkerk van 12 tot 16 jaar werden buitenactiviteiten georganiseerd, zoals mountainbiken en suppen (zie foto).

De Evangelisch Lutherse Gemeente zag kans een gemeentezondag te houden. Ds. Jonker: “Vanwege de kleine groep die in de kerk mocht zijn, hebben we vorig jaar september een buitenviering georganiseerd. Dat mocht toen met 100 mensen. In een boomgaard in Genne hebben we een prachtige viering gehouden, met aansluitend lunch in de tuin en allerlei kleinschalige activiteiten.” Ook is in de ELG een pinkstertas uitgedeeld, met dingen om het Pinksterfeest thuis te kunnen vieren, in verbinding met anderen en de kerkruimte. Ds. Jonker: “Een prachtige mobiel (zie foto) werd zo gemaakt door alle gemeenteleden, die als een rode wolk in de kerk kwam te hangen. Met daarin verbeeldingen van waar een mens warm of blij van wordt, enthousiast – waar men de geest voelt waaien.”

In juni 2020 is in de Oosterkerk een ronde georganiseerd van koffiedrinken in kleine groepjes bij gemeenteleden in de tuin. Ds. Urban: “Na deze eerste succesvolle ronde is een idee uitgewerkt om dit te herhalen, ‘Koffie Kan’, maar door de strengere lockdown vanaf september ligt dit plan nog in de kast, het wordt er vast weer uitgehaald binnenkort!”

Hoe verder?
De samenleving en ook de kerk lijkt stapje voor stapje terug te keren naar ‘normaal’. De digitale kerkdienst lijkt in een behoefte te voorzien. Er kijken daarnaar zelfs meer mensen dan er voorheen naar de kerk kwamen, dus deze uitzendingen zullen blijven bestaan. Toch is er in alle gemeentes veel behoefte aan ontmoeting en vooral ook aan samen zingen. De meeste gemeentes verwachten daarom wel dat veel gemeenteleden terug zullen keren. Al zal het nog wel even duren voor we weer schouder aan schouder in de rijen zitten. Een aantal gemeentes verwacht meer hybridevormen te gebruiken – een mix van digitaal en fysiek – zowel in de dienst als daarbuiten. Maar het is niet alleen maar terug naar de situatie van voor corona. De coronatijd is in sommige gemeentes gebruikt om na te denken over het beleid. En er wordt ook nagedacht over andere vormen van gemeente-zijn. Desiree Lips (De Hoofdhof): “We zoeken naar een nieuwe vorm van onderling pastoraat waarbij het woord ‘onderling’ belangrijk is in het bouwen en bewaren van onze geloofsgemeenschap.”

‘Creativiteit en flexibiliteit werd tijdens de pandemie noodgedwongen aangeboord. Hiervan blijven we gebruikmaken. Sommige dingen kunnen misschien anders, vernieuwend.’ – ds. Elly Urban

Ds. Urban (Oosterkerk-Adventskerk) verwoordt het zo: “Ik vind het moeilijk om precies in te schatten hoe de toekomst er uit zal zien. Het is belangrijk dat we de komende maanden daarover ook met elkaar in gesprek blijven. Dat we gebruik blijven maken van de creativiteit en flexibiliteit, die tijdens de pandemie noodgedwongen werd aangeboord en blijven nadenken hoe we kerk zijn en kunnen zijn. Sommige dingen kunnen weer als vanouds, andere dingen misschien ook anders, vernieuwend … De belangrijkste vraag is in mijn ogen niet: komt iedereen weer terug en gaan we net zo verder als voor de pandemie? Maar veel meer de – spannende en uitdagende – vraag: hoe kunnen we als geloofsgemeenschap verder en van betekenis zijn voor elkaar en onze samenleving?”

Dit artikel verscheen in ons magazine Gaandeweg. Tekst: Saskia Dankers
Deel 1 van ‘Kerk-zijn in een pandemie’ leest u hier.