Over de Zwolse schaapskudde

‘De herdertjes lagen bij nachte …’, een kerstlied. De kerkelijke gemeente afgebeeld als een kudde begeleid door een herder. Wat kunnen we anno 2023 nog met dit beeld? Cor Baljeu in gesprek met Tjitse Terpstra, herder in Zwolle van 245 Schoonebeker heideschapen.

In een warme week is het deze ochtend fris, spoedig zal het gaan regenen. Mijn opmerking over het tegenvallende weer ontlokt bij Tjitse een tegengeluid: ‘Ik ben er blij mee! Doordat het wat kouder wordt, sterven de insecten die bij de schapen blauwtong overbrengen. En zodra je eenmaal blauwtong in je kudde hebt, dan weet je dat veel van je schapen dood zullen gaan! Een grote zorg onder schapenhouders. Het virus dat door dat insect wordt overgebracht veroorzaakt kwijlen en schuimbekken, symptomen van weet je het zeker: blauwtong!’

Ecologisch beheer

Tjitse verblijft met zijn kudde van april tot november variërend in het Westerveldsebos, het Holtenbroekerbos en de dijken om Stadshagen. Dagelijks is hij deze maanden van 8.00 tot 16.00 uur te vinden op een van deze plekken. Het te grazen land wordt omheind door flexibel hekwerk dat, ter bescherming van de schapen, onder stroom gezet kan worden. De gemeente Zwolle wil ecologisch beheer van het groen in de stad en huurt hem in, de schapen mogen echter het weiland niet te kaal grazen. ‘Als het veld te kaal gevreten wordt kunnen insecten zich niet vermenigvuldigen. Die insecten zijn nodig voor het ecologisch beheer, zij vermenigvuldigen zich onder platgetrapt gras.’

Gedurende het gesprek is Kuna, de kleine bordercollie, continu alert. ‘Het is een tophond! Nog maar anderhalf jaar oud was hij al Nederlands kampioen schapen drijven bij de klasse van drie jaar en ouder!’ En inderdaad: Kuna luistert al naar het kleinste geluidje van Tjitse. Na 16.00 uur gaan de schapen in hun kooi op een door hekken afgeschermd deel in het bos.

De wolf

Vanaf november zijn de schapen weer op hun winterplaats in de Drents-Friese Wold. Daar schuilt een ander gevaar: de wolf! Noemde Tjitse blauwtong een grote zorg, de wolf noemt hij een ramp. ‘Het is een mooi dier, maar wat hij veroorzaakt is vreselijk!’ Tjitse heeft zo’n elf schapen aan de wolf verloren. Het meest wat hem bij zal blijven was het op zijn rug liggende schaap, wiens borstkas door een wolf was opengereten. Toen hij dit dier zo zag, klopte het blootgevreten hart nog. Dit schaap moet vreselijk geleden hebben. ‘Nederland’, zo zegt hij, ‘is veel te klein voor de wolf. Ook komt door de wolf het ecologisch beheer in gevaar. Schapen voorkomen verstikking van de bossen! Eer er boompjes tot bomen groeien, hebben schapen deze al weg gegraasd. Steeds meer schapenherders weigeren, vanwege de aanwezigheid van de wolf, met hun kudde op die plaatsen te komen. De boompjes worden vervolgens bomen, groeien te dicht op elkaar, het bos verstikt.’

Pinksteren: oude lasten afleggen

Educatief is Tjitse actief door kinderen uit het basisonderwijs te leren over en in de natuur. Ook is er ieder jaar, op Tweede Pinksterdag, het schaapscheerdersfeest bij wijkboerderij de Klooienberg. Zelf scheert hij dan zo’n veertig schapen, andere schaapscheerders scheren de overige. Mooi beeld: Pinksteren, feest van de vernieuwing, de verfrissing, oude lasten afleggen. Juist op die dag worden schapen hun oude vacht afgeschud. Hierdoor geïnspireerd leg ik hem het beeld voor van de Heer is mijn herder (Psalm 23) en de goede herder uit Johannes 10. Ziet hij parallellen? Hij vindt dit lastig. ‘Wie ben ik om me daarmee te vergelijken?’ zo lijkt hij te zeggen. Tjitse vertelt over zijn hervormde achtergrond, het weinige plezier dat hij aan kerkgang ontleende. Maar aan de andere kant bood hem dat ook een mooie mogelijkheid: vier jaar achter elkaar organiseerde hij met de kerk in Hijken (Drenthe) een kerkdienst met Kerst, tussen de hooibalen en de kudde schapen. ‘Het was echt een levend Kerstfeest!’

Pastorale parallellen

Is deze herder vergelijken met God en Jezus lastig? Tijdens het gesprek ontwaarden zich toch echt wel pastorale parallellen. Deze herder ziet en hoort de pijn van de schapen veroorzaakt door maden en bevrijdt hen daarvan. Hij hoort aan het geblaat de nood. Hij weet, mede dankzij Kuna, wanneer er een van het pad afwijkt. Zodra de leider de juiste richting gevonden heeft, geeft hij vertrouwen aan de kudde als deze bijvoorbeeld van Stadshagen naar het Holterbroekerbos loopt. De parallellen waren onuitgesproken zichtbaar.

Naschrift: Kort na het interview werd de kudde van Tjitse Terpstra zwaar getroffen door blauwtong