Blog: Verbinding in Zwolle-Zuid

De nieuwste editie van ons magazine Gaandeweg staat in het teken van verbinding. In het magazine schrijft predikant Nelleke Eygenraam (Adventskerk, Oosterkerk) over hoe zij de verbinding ervaart tussen verschillende kerkelijke gemeentes in Zwolle-Zuid. 

Als studente in Groningen deed ik volop mee aan het studentenpastoraat: voor mij een feest van oecumene! Op gegeven moment was ik theologie gaan studeren en zat er niets anders op dan predikant te worden, maar daarvoor moest ik belijdenis doen. Ik heb het zo lang mogelijk uitgesteld, omdat ik niet voor één kerkgenootschap wilde kiezen. Dat moest wel, in elk geval voor de ledenadministratie en ook om beroepbaar te kunnen zijn. In een oecumenische viering op Pasen 1987 deed ik uiteindelijk belijdenis. Vervolgens was ik predikant in twee hervormde gemeenten in de provincie Groningen.

Vier kerken op een kluitje

Toen ik in 2004 als predikant in de Zwolse Adventskerk kwam, viel mij al gauw op dat hier vier kerken op een kluitje staan: de Sint Jozefkerk (RK parochie), de Koningskerk (vrijgemaakt Gereformeerd), de Zuiderhof (Christelijk Gereformeerd) en de Adventskerk als minst opvallende van de vier.
Omdat oecumene voor mij vanzelfsprekend was (en nog steeds is), vroeg ik al gauw hoe het gesteld was met de verbinding tussen de geloofsgemeenschappen die in deze vier gebouwen kerkten. Het antwoord: er is weinig of geen verbinding. Alleen met de Sint Jozefkerk was er sprake van verbinding, omdat ooit, in de jaren 80 van de twintigste eeuw, het plan bestond om samen één nieuw kerkgebouw te laten bouwen in het snel groeiende Zwolle-Zuid. Het is er helaas niet van gekomen. Er was wel verbinding in de vorm van oecumenische vieringen op Vredeszondag en in de Week van Gebed om de Eenheid en misschien waren er meer oecumenische activiteiten geweest, maar daar was in 2004 weinig van over. Ik weet niet precies hoe dat zo gekomen was. Het verbaasde mij.

Hoe iets tot stand komt of wordt afgebroken is achteraf vaak moeilijk te achterhalen. Meestal hangt het van mensen af die op een bepaald moment initiatief nemen. Soms zijn het toevalligheden of gebeurtenissen in de wereld die opeens verbinding doen zoeken. En soms zijn het ‘wetten en bezwaren’ die verbinding doen verbreken.

Samen vieren

In Zwolle-Zuid was de oecumene in 2004 dus behoorlijk ingedut. Zomaar opeens werd in 2006 de verbinding met de parochie van de Sint Jozefkerk nieuw leven ingeblazen op Aswoensdag. Niet alleen doordat de pastor(es) en de predikant(en) het goed met elkaar konden vinden, maar juist ook omdat kerkleden op verbinding aandrongen. Als vanzelf ontstond (opnieuw?) de traditie om de Vasten- of Veertigdagentijd op Aswoensdag gezamenlijk te beginnen in een oecumenische viering in de Jozef. Het was vanzelfsprekend dat ‘De Jozef’ de plaats van vieren was. In de rooms-katholieke traditie markeert de Aswoensdagviering al eeuwenlang het einde van het carnaval en het begin van de vasten. Dus geen discussie over de plaats van vieren. In de viering deden we alles samen en de overdenking om en om. De palmverbranding en het delen van het askruisje was een gezamenlijk eerbiedig gebeuren. Was. Want het mag niet meer samen. Ook niet stiekem. Vanuit het aartsbisdom Utrecht wordt oecumenische verbinding ontmoedigd en zelfs onmogelijk gemaakt.

Beperkingen

We hebben noodgedwongen een keer de Aswoensdagviering in de Adventskerk gehouden. Zonder askruisje, zonder het ritueel eromheen. Niet door corona, maar het mocht gewoon niet, vond de pastoor. Dit jaar, 2022, hebben we wel weer gezamenlijk Aswoensdag kunnen vieren, maar met beperkingen. Wederom niet vanwege corona, maar omdat het van het aartsbisdom niet mocht. Als Adventskerk hebben we ons aangepast, omdat de verbinding tussen kerken, oecumene, boven regelgeving uitgaat. Maar we hebben ons wel aan ‘de regels’ gehouden. Dus heb ik niet het evangelie gelezen en niet meegedaan aan de asoplegging, maar het voelde niet fijn. ‘Oecumenisch’ mocht de viering niet heten. Leden van de Adventskerk waren welkom.
We gaan door, vind ik, we laten ons niet uit elkaar drijven, maar ik hoop echt op hernieuwde verbinding – inhoudelijk en niet op basis van wat het aartsbisdom ervan vindt! Het ligt niet aan mijn rooms-katholieke collega’s dat het zo is gegaan. Ik vertel dit dus niet als kwaadsprekerij. Allesbehalve dat. Ik schrijf het, omdat het mij aan het hart gaat en omdat de oecumene hiermee teloorgaat. Dat wil ik niet!

Gebedsvieringen in alle vier kerken

Nu heb ik de Aswoensdagviering als voorbeeld genoemd. Er was veel meer en daar is gelukkig ook nog iets van over. Ieder jaar weer waren er in Zwolle-Zuid oecumenische ontmoetingen over liturgie, oecumenische gespreksgroepen over geloof en wat niet al. En in de Week van Gebed voor de Eenheid waren er gebedsvieringen in alle vier kerken van Zwolle-Zuid. Om beurten te gast bij een van de geloofsgemeenschappen, aangemoedigd en mede-georganiseerd door het Podium van Kerken. Door corona is dat de laatste twee jaar wat anders verlopen, maar ik hoop dat die verbinding opnieuw gevonden, gevoeld en gevoed wordt.

‘We kunnen ons niet de luxe veroorloven om ieder voor zich iets te doen’

Nieuwe verbanden

Vier kerken op een kluitje in Zwolle-Zuid: de fysieke afstand is en blijft een peulenschil, maar het komt me voor dat werkelijke verbinding steeds lastiger wordt door een andere vorm van afstand. Hierboven noemde ik vooral de samenwerking met de rooms-katholieke parochie, maar er spelen ook andere niet bepaald onbelangrijke dingen mee: vrouwen in het ambt, de wijze van liturgie vieren, de concentratie op de ‘eigen kring’, mede door corona toegenomen, vermoed ik. Maar ik hoop en verwacht dat we gezamenlijk weer de verbinding zoeken, want de wereld verkeert in zwaar weer en dat raakt ook de Zwolse samenleving. We kunnen ons niet de luxe veroorloven om ieder voor zich iets te doen. Gelukkig hoeft dat ook niet: dankzij het Diaconaal Platform en verschillende praktische initiatieven in de wijk kunnen we als kerken samen optrekken. Verbinding die nieuwe verbanden schept.

Oecumenische verbinding in zorginstellingen

Nog iets: In de ‘tehuizen’ die Zwolle-Zuid rijk is – De Kievitsbloem, Zandhove, De IJsselbolder – leefde de oecumene tot voor corona volop. Aan de vieringen werkten vrijwilligers vanuit alle kerken mee. Juist hier zie ik een grote kans om de oecumenische verbinding nieuw leven in te blazen: uiteraard allereerst voor de bewoners maar evenzeer voor de vrijwilligers en beroepskrachten vanuit de diverse kerkgenootschappen. Ik heb zelf ervaren hoe verfrissend en verrijkend dit is.

Verbreding, verdieping én verbinding met de Dominicanen

Door de samenwerking met de Oosterkerk sinds 2017 zijn we als Adventskerk meer betrokken geraakt op de oecumenische verbinding met de Dominicanen. Sinds een paar jaar is de viering van Hemelvaartsdag oecumenisch, in de Dominicanenkerk, en werken we in het activiteitenprogramma van vorming en toerusting waar mogelijk samen. Dit geeft verbreding, verdieping én verbinding!